Trias (Geologie)

Norium	216,5–203,6
Karnium	228,7–216,5
Anisium	245,9–237
Indusium	251–249,5

< Perm \| Trias \| Jura >; vor 251–199,6 Millione Johr
Atmosphärische O2-Aadeil; (Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 16 Vol %; (80 % vum hitige Nivoo)
Atmosphärische CO2-Aadeil; ( Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 1750 ppm; (6-fachs hitigs Nivoo)
Bodetämperatur (Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 17 °C; (3 °C iber hitigem Nivoo)
Norium	216,5–203,6
Karnium	228,7–216,5
Anisium	245,9–237
Indusium	251–249,5

D Trias (lat. Drejheit) isch in dr Ärdgschicht s unterscht Syschtem vum Mesozoikum (Ärdmittelalter) im mittlere Ärathem vum Phanerozoikum. Si wird geochronologisch in dr Zytruum zwische rund 251 un 199,6 Millione Johr^[4] vor dr Gegewart datiert. Vor dr Trias chunnt s Perm, derno dr Jura.

Gschicht un Name

Dr Name Trias isch anne 1834 vum Friedrich von Alberti vorgschlaa wore no dr z Mitteleuropa uffällige Drejdeili Buntsandstei, Muschelchalch un Keuper un het weidli Akzeptanz in dr geologische Literatur gfunde. Die klassisch Drejdeilig isch aber nume im Germanische Becki uusbildet. Wäge däm wäre die drej Abdeilige vu dr Germanische Trias hite nume no as lithostratigrafischi Einheite ufgfasst. No dr international giltige Untergliderig vu dr Trias wäre au drej Serie unterschide: Unter-, Mittel- un Obertrias (bzw. Unteri, Mittleri un Oberi Trias), d Gränze vun ene stimme aber nit mit dr lithostratigrafisch definierte Gränze vu Buntsandstei, Muschelchalch un Keuper zämme.

Definition un GSSP

D Untergränze vum chronostratigrafische Syschtem vu dr Trias (un dodermit vu dr Untertrias-Serie un dr Indusium-Stapfle) wird mit em Erschtufdrätte vu dr Conodonte-Art Hindeodus parvus un em Änd vu dr negative Chohlestoff-Anomalii noch em Hegschtpunkt vum oberpermische Masseuusstärbe definiert. D Obergränze un dodermit au d Untergränze vum Jura isch bishär nonig ändgiltig feschtgleit. D Gränze wird aber wahrschyns in d Nechi vum Erschtufdrätte vu dr Ammonite-Gattig Psiloceras gleit. In absolute Zahle entspricht des no dr Internationale Zytskala vu 2004 em Zytruum vu rund 251 Millione Johr bis vor 199,6 Millione Johr. E Datierig, wu lycht dodervu abwyycht (Untergränze scho bi 252,6 Ma) hän Brack et al. scho anne 2005 vorgleit. Dr international anerkannt GSSP lyt im Chreis Changxing, Provinz Zhejiang z China.

Untergliderig vu dr Trias

S Trias-Syschtem wird in drej Serie mit insgsamt sibe Stapfle unterdeilt:

Syschtem: Trias (251–199,6 mya)
- Serie: Obertrias (228,7–199,6 mya)
  - Stapfle: Rhaetium (203,6–199,6 mya)
  - Stapfle: Norium (216,5–203,6 mya)
  - Stapfle: Karnium (228,7–216,5 mya)
- Serie: Mitteltrias (245,9–228,7 mya)
  - Stapfle: Ladinium (237–228,7 mya)
  - Stapfle: Anisium (245,9–237 mya)
- Serie: Untertrias (251–245,9 mya)
  - Stapfle: Olenekium (249,5–245,9 mya)
  - Stapfle: Indusium (251–249,5 mya)

D Untertrias het friejer nume ei Stapfle gha, s Skythium, wu mittlerwyyli im internationale Sprachgebruuch ufgee woren isch. S wird aber allno im alpine Ruum as regionali Stapfle brucht.

Di stratigrafisch Gliderig vu dr Trias beruet in dr Hauptsach uf dr Gruppe vu dr Ammonoideä; wahrschyns hän nume zwoo Gattige d Wändi Perm/Trias iberläbt, aber scho in dr unterschte Trias leen si wider iber 100 Gattige belege. Anderi wichtig Leitfossilie sin au no Conodonte, Bivalve (Muschle), Crinoide, Chalchalge (bsundersch Dasycladaceae (Wirtelalge)) un Muschelchräbs (Ostracoda).

Paläogeografii

Im Laufe vum Perm isch mit dr Kollision vum Kontinänt Sibiria dr Superkontinänt Pangaea entstande, wu bis uf e baar chleineri Landstuck im Oschte vu dr Palaeotethys fascht dr gsamt kontinäntal Rampft vu dr Ärd in eim Kontinänt vereinigt gha het. Scho im Oberperm het Pangaea aber wider aafange ussenandergheje. Im oberschte Perm hän sich vum Nordrand vu Oschtgondwana di Kimmerische Terran abglest. Zwische däre Terran-Gruppe un Gondwana isch d Neotethys entstande, un d Paläotethys isch unter die Terran subduziert wore. Im Weschte het sich dr Chiidel vu dr Neotethys wyter no Weschte erwyteret. In dr Obertrias het sich au scho d Effnig vum spetere Nordatlantik aaditte. Zwisch em spetere Nordamerika un em spetere Europa sin Riftsyschtem entstande, wu großi Mängine an Sedimänt un Vulkanit ufgnuu hän. Im Verlauf vu dr Obertrias isch s zue erschte marine Ingressione in die Riftsyschtem chuu.

Klima

S Klima vu dr Trias isch warm bis heiß gsi. Europa isch im subtropische Wieschtineberaich gläge. Au wältwyt isch s Klima schyns ender drucke gsi: dr Grund doderfir isch d Form vum Superkontinänt Pangaea gsi un em Monsuneffäkt, wu doderdur entstanden isch, wu d Diefdruckbiet im Summer iber dr Landmasse in dr Hauptsach Luft vu andere innere Landesdeil aagsugt hä nun nit vum Ozean, ähnli wie hite z Sidarabie. Im Binneland sin allwäg uusdehnti Wieschtine vorhande gsi. In dr Nechi vum geografische Nordpol isch no dr derzytige Rekonschtruktione e Deil vum hitige Oschtsibirie gsi.

Entwicklig vu dr Fauna

Dr Superkontinänt Pangaea, wu fascht di ganz Landmasse umfasst gha het un vum Nordpol bis zum Sidpol gangen isch, het e unyygschränkti Verbreitig vu dr Landdierer megli gmacht.

In dr Trias hän d Reptilie ne große Ufschung gnuu. Vil neji Ornige sin entstande. Zue dr Therapside, wu s scho im Perm gee het, sin in dr Trias derzue chuu:

d Wurzelzähner (Thecodontia),
d Dinosaurier (Saurischia un Ornithischia),
d Flugsaurier (Pterosauria),
d Krokodil (Crocodilia),
d Flossenechse (Sauropterygia),
d Echse (Sauria),
d Bruckenechse un Schnabelechse (Rhynchocephalia),
d Schildchrotte (Chelonia),
d Fischsaurier (Ichthyosauria) un
di Bflaschterzahnsaurier (Placodontia).

Dodermit sin in dr Trias – mit Uusnahm vu dr Schlange (Serpentes oder Ophidia) – scho alli Reptilgruppe verdrätte gsi. Mit Triadobatrachus isch scho in dr untere Trias dr erscht Frosch erschine. Di erschte Dinosaurier, wu in dr Trias erschine sin, hän sich im Lauf vu dr negschte Syschtem vum Jura un dr Chryyde entfaltet un sin di dominierend Läbensform vu dr terrestrische Ökosyschtem wore. Am Aafang sin no verhältnismäßig chleini Fleischfrässer gstande (Theropode) wie Eoraptor un Herrerasaurus. Speter hän sich au Bflanzefrässer entwicklet wie dr Prosauropod Plateosaurus, wu zwische sechs un acht Meter lang woren isch. Aber au di erschte Suuger sin in dr Trias entstande. Si hän aber bis zum Uustärbe vu dr (Nit-Vogel-)Dinosaurier am Änd vu dr Chryyde e ender untergordneti Roll gspilt.

Entwicklung der Flora

Dr Umschwung vu dr Bflanzewält vu dr Farn zue dr Nacktsomer, wu s scho im Perm gee het, het sich au in dr Trias wyter furtgsetzt. S het au do Baumfarn (Cyatheales) un in Fyychtbiet au Chatzewadel gee. Ginkgo, Palmfarn (Cycadales) un Nacktsomer sin d Bflanze gsi, wu am wyteschte verbreitet gsi sin in dr terrestrische Ökosystem. Am Änd vu dr Trias het d Blueschtzyt vu dr Cycadeae aagfange, wu bis in d Chryyde gangen isch. Di erschte Fohreartige hän sich scho im Karbon entwicklet gha (Cordaite, Voltziales). Aber s Masseuusstärbe am Änd vum Perms het au die Gruppe droffe. D Cordaite sin z. B. am Änd vum Perm vollständig uusgstorbe, d Voltziales hän sich in dr Trias wyterentwicklet.

E Ibergang zue dr Decktsomer (Angiospermae) sin d Bennettitatae. Die Bflanze, wu no zue dr Nacktsomer ghere, hän scho blieteähnligi Organ, wu ähnlig sin zue däne vu dr Decktsomer. D Form losst uf Bstaibig dur Insekte schließe. As diräkte Vorlaifer vu dr Angiospermae wäre si aber nit gsähne. Si sin in dr obere Trias zem erschte Mol ufdrätte un hän bis in d Chryyde iberläbt. In dr Trias isch di palmenähnli Gattig Williamsonia ufdrätte mit bis zue zwee Meter hoche Stämm. Anderi Gattige sin Williamsoniella (mittlere Jura), Wielandiella (oberi Trias bis Jura) un Cycadeoidea (Unteri Chryyde).

Unter dr Somefarn het di baumfermig Gattig Dicroidium dr Blatz vu Glossopteris uf Gondwana yygnuu.

E typische Verdrätter vu dr Sporebflanze fir dr Buntsandstei (Untertrias) isch Pleuromeia, wu zue dr fossile Ornig Pleuromeiales vu dr Bärlappgwächs zellt wird. Si isch ähnlig zue dr Sigillaria, eme Bärlappgwächs vum Jura.

D Trias z Mitteleuropa

Di typisch Drejdeilig vu dr Gsteinseinheite vu dr Trias im Germanische Becki isch in dr Alpe nit z sähne. Dää Beraich wird alpin-mediterrani Trias (au alpini Trias oder pelagischi Trias) gnännt. Ihri in dr Hauptsach marine Ablagerige sin vil mächtiger wie die vu dr germanische Trias. Näbe flachmeerische Riffkompläx (z. B. Wättersteichalch) git s gschichteti Ablagerige vu Lätte, Chalch un Mergel, wu in dieferem Wasser entstande sin.

In dr Alpe lige di urspringlige Typlokalitäte vu dr chronostratigrafische Stapfle vu dr Mittel- un Obertrias. S Skythium, di einzig Stapfle vu dr alpine Untertrias, isch dergege nit in dr international Sprochgebruuch ibernuu wore.

Literatur

Alberti, F.A.v. (1834): Beitrag zu einer Monographie des Bunten Sandsteins, Muschelkalks und Keupers und die Verbindung dieser drei Gebilde zu einer Formation. Stuttgart und Tübingen (Cotta), VIII + 366 S.
Peter Brack, Hans Rieber, Alda Nicora und Roland Mundil: The Global boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the Ladinian Stage (Middle Triassic) at Bagolino (Southern Alps, Northern Italy) and its implications for the Triassic time scale. Episodes, 28(4): 233-244, Beijing 2005 ISSN 0705-3797.
Norbert Hauschke und Volker Wilde (Hrsg.): Trias. Eine ganze andere Welt. Mitteleuropa im frühen Erdmittelalter. 647 S., Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München 1999 ISBN 3-931516-55-5
Yin Hongfu, Zhang Kexin, Tong Jinnan, Yang Zunyi und Wu Shunbao: The Global Stratotype Section and Point (GSSP)of the Permian-Triassic Boundary. Episodes, 24(2): 102-114, Beijing 2001 ISSN 0705-3797.
Deutsche Stratigraphische Kommission (Hrsg.): Stratigraphische Tabelle von Deutschland 2002. Potsdam 2002 ISBN 3-00-010197-7 (PDF; 6,57 MB)
Kommission für die paläontologische und stratigraphische Erforschung Österreichs der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Hrsg.): Die Stratigraphische Tabelle von Österreich (sedimentäre Schichtfolgen). Wien 2004 (PDF; 376 KB).

Weblink

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Trias_(Geologie)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Datei:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg

[2] Datei:Phanerozoic_Carbon_Dioxide.png

[3] Datei:All_palaeotemps.png

[4] 252,6 Ma nach Brack et al. (2005)

[1]

[2]

[3]

[4]